Geschiedenis van het vrijeschoolonderwijs
In het kort
Vrijeschoolonderwijs is gebaseerd op de antroposofische opvattingen van Rudolf Steiner. Hij kreeg in 1919 de leiding over een school in Stuttgart. Naar dat voorbeeld start in 1923 de eerste vrijeschool van Nederland in een paar kamers van een woning aan de Columbusstraat in Den Haag. Inmiddels hebben we 100 jaar vrijeschoolonderwijs gevierd en zijn er 130 vrijescholen in Nederland.
Over Rudolf Steiner
Rudolf Steiner is de grondlegger van de antroposofie. Hij legde de basis voor verschillende antroposofische werkgebieden. Naast het vrijeschoolonderwijs zijn er bijvoorbeeld de biologisch-dynamische landbouw en de antroposofische geneeskunde.
Steiner werd in 1861 geboren in wat nu Kroatië is. Hij was onder meer wetenschapper, schrijver, architect, filosoof en kunstenaar. Als kind al beleefde hij de geestelijke wereld net zo duidelijk als de zintuiglijke wereld om ons heen. Hij geloofde dat de wereld om ons heen en onze innerlijke wereld nauw met elkaar verbonden zijn.
Steiner vond waarnemen op lichamelijk én geestelijk vlak belangrijk voor hoe we ons als mensen ontwikkelen. Ook vond hij het van belang dat mensen vrij kunnen denken.
Meer lezen over antroposofie en Steiner? Kijk op de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland.
Vrijescholen sinds 1919
In 1919 kreeg Rudolf Steiner in het Duitse Stuttgart de leiding over de Freie Waldorfschule. Deze school was opgezet door Emil Molt, eigenaar van sigarettenfabriek Waldorf-Astoria. Op deze school zaten kinderen van fabrieksarbeiders en van directeuren bij elkaar in de klas. Dat was voor die tijd een bijzonder diverse samenstelling. De pedagogie die Steiner voor deze school ontwikkelde, vormt de grondslag voor alle vrijescholen wereldwijd.
In 1923 start de eerste vrijeschool van Nederland in een paar kamers van een woning aan de Columbusstraat in Den Haag. Vanaf de jaren ’70 tot aan het einde van de jaren ’80 neemt het aantal vrijescholen snel toe. Daarna blijft het aantal vrijescholen enkele decennia redelijk gelijk.
Sinds 2013 komen er jaarlijks weer nieuwe vrijescholen bij. De laatste 10 jaar is het leerlingenaantal op de Nederlandse vrijescholen verdubbeld tot ongeveer 33.000. In 2024 zijn er 130 vrijescholen in Nederland.
Hoe het begon
Met dank aan het archief van de Vrije School Den Haag (Waalsdorperweg) voor het ter beschikking stellen van de beelden.
1923 Columbusstraat
Op 9 september 1923 start de eerste vrijeschool van Nederland in een paar kamers in de Columbusstraat in Den Haag.
Emmy en Daan
Er wordt lesgegeven aan 10 kinderen. Een 1e klas met Emmy Smit, een 4e klas met Daan van Bemmelen, een 7e klas met Elisabeth Mulder. Kort daarna komt Paula Hoorweg euritmie geven en haar verloofde Max Stibbe wordt leraar Engels.
1924 Kranenburgerweg
In september 1924 verhuist het schooltje naar de Kranenburgerweg 52. Er zijn inmiddels 47 leerlingen.
Eerste schoolarts
De school kan gedijen in de bedding van de Antroposofische Vereniging en de voorzitter, Willem Zeymans, wordt de eerste schoolarts en de eerste Sinterklaas.
1925 Van Speijkstraat
Het schooltje blijft maar groeien. Een nieuw schoolgebouw is hard nodig. Dat vinden ze op de van Speijkstraat.
1928 Waalsdorperweg
Op 7 november 1928 wordt de grondsteen gelegd op de Waalsdorperweg 12 met daarin de grondsteenspreuk van Albert Steffen, toenmalig voorzitter in Dornach. Er ontstaat een prachtig gebouw in de duinen.
100 jaar vrijeschool
Na 100 jaar zijn er inmiddels 130 vrijescholen lid van van de vereniging. Op 30 november 2023 kwamen zo'n 500 deelnemers bij elkaar om dit te vieren en om samen vooruit te kijken.